توکسوپلاسموز چیست؟
توکسوپلاسموز یک سندرم بیماری است که توسط یک ارگانیسم تک یاختهای به نام توکسوپلاسما گوندی ایجاد میشود. این بیماری بیشتر حیوانات – به ویژه گوسفند، گربه و انسان – را تحت تاثیر قرار میدهد، اما حتی حشرات، ماهیها و کرمهای خاکی نیز ممکن است ناقل آن باشند. به دلیل خطری که برای نوزاد متولد نشده وجود دارد، بسیاری از پزشکان تا آنجا پیش میروند که توصیه میکنند زنان باردار از گربهها به عنوان حیوان خانگی نگهداری نکنند.
چه خطری کودک متولد نشده را تهدید میکند؟
انسان مبتلا به عفونت حاد توکسوپلاسما درجات مختلفی از بیماری را تجربه میکند: تب، تورم غدد لنفاوی، سفتی عضلات، درد مفاصل، کبد متورم و یا طحال (که به صورت درد بالای شکم ظاهر میشود). این علائم ممکن است آنقدر خفیف باشند که مورد توجه قرار نگیرند. این بیماری ۱ تا ۱۲ هفته طول میکشد و اغلب به عنوان یک سرماخوردگی بد یا مونونوکلئوز رد میشود، با این حال، اگر فرد آلوده یک زن باردار باشد، ارگانیسم توکسوپلاسما ممکن است از جفت عبور کند. میزان آسیب وارده بستگی به مرحله بارداری در زمان عفونت دارد. عفونت در اواسط بارداری ممکن است منجر به درجات متفاوتی از نابینایی کودک (به دلیل التهاب شبکیه، شایعترین عفونت مادرزادی) و یا بیماریهای عصبی شدید از جمله هیدروسفالی یا میکروسفالی شود. گاهی اوقات مشکلات در بدو تولد آشکار نمیشوند و بعداً در طول زندگی خود را نشان می دهند.
مشکلاتی که در بالا توضیح داده شد زمانی رخ میدهد که زنی که اتفاقاً باردار است، برای اولین بار به توکسوپلاسما مبتلا میشود. فقط مراحل جدید عفونت باعث بیماری جسمی میشود. پس از مدتی، ارگانیسم در بافتهای بدن نهفته میشود و دوباره باعث بیماری نمیشود و به نوزاد متولد نشده سرایت نمیکند، مگر اینکه میزبان انسانی دچار بیماریهای سرکوبکننده سیستم ایمنی (مانند HIV) یا مصرف داروهای سرکوبکننده سیستم ایمنی (مثلا در زمان سرطان) باشد. افراد را میتوان با توجه به توکسوپلاسموز به دو گروه تقسیم کرد: کسانی که قبلاً آلوده شدهاند (تقریباً یک سوم جمعیت ایالات متحده) و کسانی که هرگز آلوده نشده_اند و بنابراین در معرض خطر هستند. اگر زنی در دوران بارداری آلوده شود، میتوان از آنتی بیوتیک برای جلوگیری از عفونت استفاده کرد. آزمایش توکسوپلاسموز معمولاً بخشی از ارزیابیهای قبل و بعد از زایمان است.
مردم چگونه به این بیماری مبتلا میشوند؟
ارگانیسم توکسوپلاسما در دو شکل اساسی وجود دارد: اووسیست که در مدفوع گربه دفع میشود و مراحل کیست توکسوپلاسما که در گوشت حیواناتی که مصرف خوراکی دارند مانند گاو و گوسفند زندگی میکنند. فردی که به طور ناخواسته دچار یکی از این اشکال توکسوپلاسماست، ممکن است دچار عفونت شود. شیر خام بز (پاستوریزه نشده) نیز منبع مهم عفونت است.
چه زمانی ممکن است فرد ناخواسته اووسیست را مصرف کند؟ معمولاً با گذاشتن دست یا انگشت آلوده در دهان. دست کجا آلوده می شود؟ تعویض خاک استفاده شده توسط گربه آلوده، باغبانی یا دست زدن به خاک آلوده به مدفوع گربه آلوده، یا دست زدن به مدفوع گربه که حداقل یک یا دو روز سن دارد. برای انتقال عفونت، گربه باید در مرحله فعال عفونت باشد. هنگامی که عفونت دیگر تازه نیست، ارگانیسم در بافتها نهفته میشود و دیگر در مدفوع گربه دفع نمیشود.
چه زمانی ممکن است فرد به طور ناخواسته مرحله کیست توکسوپلاسما را مصرف کند؟ چشیدن گوشت در حین پختن، خوردن گوشت نیم پز، دست زدن به گوشت خام و ورود تصادفی آن به دهان، خوردن غذای تهیه شده روی تخته برش آلوده به گوشت خام. شستن مرتب دستها، پوشیدن دستکش در حین باغبانی و تعویض خاک گربه توسط شخص دیگری غیر از یک خانم باردار که صاحب گربه است، میتواند احتمال عفونت را از کم کند. بیشتر مردم با خوردن گوشت های نیمه پخته آلوده می شوند.
اگر گربه من عفونت فعال توکسوپلاسما داشته باشد، آیا او ظاهرا بیمار خواهد بود؟
نه لزوما. توکسوپلاسموز گربه میتواند به اندازه نوع انسانی ضعیف باشد. گربهها با شکار و خوردن طعمه، خوردن رژیم غذایی خام یا با لیسیدن ناخواسته اووسیستها در حین نظافت آلوده میشوند. هنگامی که گربه آلوده میشود، مراحل اولیه شامل شکل رودهای است که در آن اووسیستهای مسری در مدفوع ریخته میشوند، اما گربه ممکن است اسهال داشته باشد یا نداشته باشد.
گربه ها ممکن است یک بیماری حاد مشابه آنچه که انسان تجربه میکند را تجربه کنند. با این حال، در گربههای بالغ، علائم معمولاً خفیف هستند و مورد توجه قرار نمیگیرند. این نوع عفونت مستقیماً برای انسان مسری نیست. قرار گرفتن در معرض مدفوع برای انتقال به افراد واجب است. گربه خود منبع آلودگی در نظر گرفته نمیشود. گربههای باردار در مرحله حاد عفونت، میتوانند بیماری را به بچه گربه های متولد نشده خود منتقل کنند.
چگونه گربه من میتواند برای من خطرناک باشد؟
گربهها بیش از حد به عنوان حامل توکسوپلاسما مورد توجه قرار گرفتهاند. بیشتر عفونتهای انسانی ناشی از خوردن مراحل کیستی توکسوپلاسما در گوشت نیم پز است. معمولاً یک گربه فقط پس از اولین عفونت توکسوپلاسما، اووسیستها را دفع میکند. گربهای که قبلاً عفونت توکسوپلاسما داشته است، معمولاً اووسیستها را دوباره دفع نمیکند مگر اینکه سیستم ایمنی بدنش به خطر افتاده باشد (مانند عفونت ویروس لوسمی گربهسان یا تاثیر داروها).
اووسیستها به ۲۴ تا ۴۸ ساعت زمان نیاز دارند تا هاگ شوند (یعنی تبدیل به شکلی می شوند که برای افراد خطرناک است). به همین دلیل، خاک گربه باید روزانه یا دو بار در روز تعویض شود تا کیستها قبل از رسیدن به مرحله عفونی بیرون ریخته شوند. هنگام باغبانی ممکن است با اووسیستهای خطرناک تماس پیدا کنیم. توجه داشته باشید که هوای یخبندان به طور قطعی اووسیستهای خطرناک در خاک را از بین نمیبرد و همچنین انجماد گوشت اشکال بافت خطرناک را از بین نمیبرد.
سگهایی که مدفوع گربه را میخورند نیز میتوانند تا ۲ روز پس از آن اووسیست را دفع کنند. بعید است که گربه ای که قبلاً آلوده شده است اووسیستهای خطرناکی را در آینده دفع کند. خود گربه منبع اووسیست نیست، فقط مدفوع اوست.
چگونه می توانم از عفونت جلوگیری کنم؟
احتمالاً مهمترین چیز این است که در پختن گوشت خام دقت کنید. دستهای خود را پس از دست زدن به گوشت بشویید. به یاد داشته باشید که مایکروویو گشوت را به اندازه کافی گرم نمیکند، تا ارگانیسم را به طور قابل اعتماد بکشد. قبل از اتمام پخت، گوشت را نخورید و طعم آن را نچشید.
پس از دست زدن به گربه و ظرف خاک دست های خود را بشویید. اجازه ندهید گربه شما گوشت خام بخورد. فقط از غذای تجاری برای تغذیه گربه استفاده کنید و اجازه ندهید گربه شما در بیرون از منزل شکار کند. ظرف خاک را روزانه یا دو بار در روز عوض کنید. البته بهتر است در زمانی که شما باردار هستید، شخص دیگری جعبه را عوض کند. ظرف خاک را به حیاط خلوت نریزید. همیشه هنگام باغبانی از دستکش لاستیکی استفاده کنید. اجازه ندهید گربهها به انبارهایی که در آن حیواناتی که مصرف غذایی دارند مثل گاو و گوسفند، نگهداری میشوند دسترسی داشته باشند. این ارتباط است که میتواند باعث آلوده شدن حیواناتی مثل گاو و گوسفند شود.
شیر خام (غیر پاستوریزه) بخصوص شیر بز را ننوشید. اگرچه امکان ابتلا به توکسوپلاسموز از گربه وجود دارد، اما هیچ ارتباطی بین مالکیت گربه و عفونت توکسوپلاسما یافت نشده است. با این حال، ارتباط قوی بین عفونت توکسوپلاسما و کار با گوشت خام مانند کسانی که در کشتارگاه یا قصابی کار میکنند، وجود دارد. مراقب گوشت خام باشید.